De intrede van nieuwe technologie


[] inleiding, technologie programmertaal objecten metafoor conclusies naschrift literatuur
Het jaar 2000 nadert, onbetwistbaar. In de afgelopen decennia hebben we tal van nieuwe technologieen hun intrede zien doen, waaronder, om enkele voorbeelden te noemen, object-orientatie, expert system, neurale netwerken, genetische algoritmen, logisch programmeren en, alweer wat ouder, compiler technologie. Sommige van deze technologieen behoren inmiddels tot de 'state of the art', andere technologieen daarentegen zijn enigszins in de vergetelheid geraakt of hebben nooit de erkenning gekregen die ze leken te verdienen en blazen hun partij hooguit op de achtergrond nog mee. Overigens, om misverstanden te voorkomen, het is mijn stellige overtuiging dat het in alle genoemde gevallen daadwerkelijk om technologieen gaat die een plaats in de praktijk van software ontwikkeling en gebruik verdienen. Zoals de titel van dit stukje doet vermoeden, ben ik daar in het geval van 'agents' nog niet zo zeker van.

Kenmerkend voor alle genoemde technologieen is dat er een nauwe samenhang is tussen technologie en metafoor. Zo zijn expert systemen te zien als een middel om de kennis van menselijke experts uit te drukken en dankzij de technologie effectief te gebruiken voor het oplossen van problemen of het stellen van diagnoses. De metafoor berust hier op de analogie met het menselijk denken en de technologie bestaat uit efficiente procedures voor de selectie en verwerking van regels.

Zelfs is bij compilertechnologie is, met enige goede wil, een metafoor aan te wijzen, namelijk een die verwijst naar het gebruik van (natuurlijk) de taal voor het besturen van de computer, analoog aan de wijze waarop we de wereld om ons heen beheersen, middels taal.

De euforie die zich bij de intrede van een nieuwe technologie voordoet berust in hoge mate op de oorspronkelijk sex-appeal van de begeleidende metafoor. Expert systemen, geintroduceerd in een tijd dat de Kunstmatige Intelligentie nog onbeschroomd ambitieus mocht zijn, materialiseerden het menselijk vermogen tot het oplossen van problemen. Toen er kanttekeningen gezet werden bij het eenzijdig logisch-symbolische karakter van expert systemen, deden de neurale netwerken en genetische algoritmen hun intrede als computationele materialisatie van de inherente intelligentie van de bio-materie.

Keer op keer hebben we geleerd onze euforie te beteugelen en de toepassing van nieuwe technologie te beperken tot de domeinen waarvoor ze op grond van hun computationele aard het meest geschikt zijn. Laat ik, voor alle duidelijkheid, de conclusie van dit betoog reeds uit handen geven: agent-technologie is in de huidige vorm terug te brengen tot object-technologie. Dat geldt voor de Internet agents zoals beschreven in  [Search], en zeker ook voor de mobiele software agents besproken in  [Mobile]. De agent metafoor is echter nieuw, en doet een beroep op technologieen die in de huidige agent technologie, of wat daarvoor doorgaat, niet terug te vinden zijn. Derhalve is er wel een belofte  [Maes].